sobota, 19 sierpnia 2017
Potokarze
Wóz, furmanka, platforma towarowa to były w międzywojennym Białymstoku pojazdy stale widoczne na ulicach. Potokarstwo, czyli kradzież z jadącego lub stojącego powozu stanowiło jedną z popularnych złodziejskich profesji. Wśród bractwa spod znaku łomu i wytrycha nie był to jednak fach zbytnio ceniony. Stosowano w nim wręcz prymitywne sposoby kradzieży,a i zdobywane w ten sposób łupy były niezbyt okazałe.
Potokarstwem trudnili się młodzi przestępcy. Brak doświadczenia nadrabiali zwinnymi rękoma i szybkimi nogami. Starsi, którym nie udało się zdobyć wyższych kwalifikacji, kradli głównie ze stojącego potoku. W mieście istniało kilka stałych rejonów działalności potokarzy. Wyznaczał je zwiększony ruch furmanek i wozów. Odbywał się on u wylotów dróg wiodących poza Białystok. Na końcu Antoniuka Fabrycznego, Wasilkowskiej, którędy jeżdżono na Bacieczkl czy Wasilków, uwijały się całe watahy złodziejaszków. Złą sławą cieszyła się zwłaszcza rogatka wasilkowska. Opanowali ją niepodzielnie fachmani z pobliskiej Wygody. Potrafili oni coś uszczknąć nawet z szybko jadących wozów. Po skoku złodzieje kryli się na pobliskich cmentarzach i szukaj wiatru w polu.
Zimą 1936 r. podążał do Białegostoku swoją furką Motel Kaniewski z Jasionówki. Jadąc przez Antoniuk Fabryczny trafił w kocioł zorganizowany przez grupkę potokarzy. Wystarczyła chwila nieuwagi, kiedy jeden z szybkonogich młodzieniaszków ściągnął mu z wozu skrzynkę z 200 sztukami jajek. W tym czasie nabiał ten wart był na targu 20 złotych.
Z kolei nieco później wyjeżdżał z Białegostoku Mowsza Tykocki, mieszkaniec powiatu sokólskiego. Trasa jego wiodła w stronę Wasilkowa. Kiedy był już na wysokości cmentarza prawosławnego, nie wiedząc bardzo w jaki sposób, ale postradał na rzecz wygodzkich potokarzy kożuch i wieziony synowi rower. W ten sam sposób z włościańskich i kupieckich wozów znikały paczki gwoździ, worki ze skórą i manufakturą, bańki oleju, torby ryżu czy makaronu, a zwłaszcza doceniane przez obie strony troskliwie opakowane flaszki z wódką.
W mieście potokarze funkcjonowali głównie na ul. Kolejowej i Towarowej, gdzie mieściły się dworcowe postoje. Panował tutaj nieustanny ruch konny.
Do pobliskich składów furgony i platformy zwoziły całą masę przeróżnych towarów. Dla potokarzy było to wymarzone miejsce na ich proceder.
Jednak miejscem szczególnie mocno opanowanym przez amatorów kradzieży, był Rynek Sienny i biegnące w pobliżu ulice: Mazowiecka, Młynowa czy Suraska,Sosnowa, Grunwaldzka,Kijowska
Tutaj działali głównie specjaliści od stojących pojazdów konnych. Mieli swoje wypróbowane sposoby. Zwykle jeden ze złodziejaszków odwracał uwagę siedzącego na furze woźnicy, zaś inny porywał szybko upatrzony już wcześniej pakunek i znikał w pobliskiej bramie.
Białostocka policja wiele takich przypadków notowała zwłaszcza w dni targowe, kiedy Białystok zapełniał się wozami gospodarzy z okolicznych wiosek. W ten sposób w połowie lat 20.
Konstanty Zajkowski spod Trzciannego stracił paczkę ze skóra na buty, Julian Toczydłowski palto, zaś Franciszek Kołodziejczyk z majątku Korona w powiecie wysoko-mazowieckim walizkę z ubraniem i bielizną. Potokarska brać obserwowała też uważnie, czy jakiś z obiektów jej zainteresowanie nie pozostawał choćby na moment bez nadzoru. Tak zdarzało się w pobliżu sklepów, na podwórkach, przy restauracjach, a nawet obok komisariatu policji. Potwierdzeniem tego niech będzie historyjka, którą opisał w 1936 r. Dziennik Białostocki.
Moszko Giełczyński z Wizny przybył w grudniu do Białegostoku na zakupy. Zatrzymał się na ul. Żydowskiej. W sklepiku kupił nici na ponad 20 zł. Zamiast pilnować towaru, wrócił na chwilę. Jak było do przewidzenia zawiniątko zniknęło. Kiedy z kolei nabył na ul. Szkolnej kilka par kaloszy za 30 złotych, musiał być już śledzony przez potokarzy. Chwila nieuwagi i kolejny zakup szlag trafił.
Kiedy przed sądem stanął stary chanajkowski potokarz Nochim Gur, na zadane pytanie, dlaczego ukradł z furmanki worek z ciężkimi, mokrymi jeszcze skórami, odparł z powagą: żeby koń miał lżej. Dostał za to pół roku .
Włodzimierz Jarmolik